Zestawienie punktów

Szczerość wobec samych siebie wydaje się jeszcze trudniejsza. Słyszeliście już, że najlepszy interes na świecie polegałby na kupowaniu ludzi za tyle, ile rzeczywiście są warci, i sprzedawaniu ich za tyle, ile sądzą, że są warci. Szczerość jest trudna. Pycha kaleczy pamięć, zaciemnia ją. Wtedy znajduje się usprawiedliwienie w dobroci, która ma zamaskować złe postępowanie, którego nie jest się gotowym zmienić. Gromadzi się argumenty, racje, które tłumią głos sumienia, coraz słabszy, coraz mniej jasny.

Skoro bowiem przedmiotem woli jest dobro lub pozór dobra, wola może zmierzać do zła tylko wtedy, gdy to, co nie jest dobrem, przedstawi się rozumowi jako dobro³⁵. Namiętności albo wypaczona wola sprawia, że pod ich naciskiem rozum pospiesznie się zgadza albo unika rozważania aspektów, które jemu przeczą, żeby uchwycić się natomiast innych, które sprzyjają — ozdabiają dobrocią — ową skłonność.

Sumienia ulegają zniekształceniu, jeśli zabraknie pokory

Jeżeli brakuje głębokiej pokory, łatwo dochodzi do zdeformowania sumienia. Jest możliwe, z powodu słabości zdarzy nam się postępować źle. Jednakże istotne jest posiadanie jasnych i wyraźnych pojęć w sumieniu, by nie postępować źle i uważać złe czyny za święte.

Im większy brak pokory, tym poważniejsze konsekwencje deformacji sumienia. Dlatego że niektórym nie wystarcza subiektywne uspokojenie swojego sumienia, ale czują się heroldami nowej moralności, misjonarzami i prorokami tych dążeń zła. Rozpowszechniają własne błędy z gorliwością nowej krucjaty. Pociągają za sobą słabych, którzy odnajdują w tych nowych doktrynach usprawiedliwienie swoich podłych czynów. Czują się zwolnieni z niewygodnej dla nich poprawy, która — dla pokornych — jest przyjemnym obowiązkiem.

Nie słuchajcie proroków, którzy wam przepowiadają, wprowadzając was w błąd; zwiastują wam urojenia swego serca, nie zaś to, co pochodzi z ust Pańskich. Mówią stale tym, co uwłaczają słowu Pana: Będziecie zażywać pomyślności. Wszystkich zaś tych, co idą za popędem serca, zapewniają: Nie spotka was nieszczęście… Zwodzą mój lud kłamstwami i chełpliwością. Nie posłałem ich ani nie dawałem polecenia; w niczym też nie są użyteczni dla tego narodu — wyrocznia Pana (Jer 23, 16-17.32). Jeżeli po przeczytaniu tych słów Pisma Świętego, powiecie mi, że zwykłej duszy trudno jest rozeznawać, dam Wam pewne kryterium: przede wszystkim miłość do Najświętszej Maryi Panny, a następnie posłuszeństwo, które jest kamieniem probierczym prawdziwej pokory.